Αυτές τις μέρες στην Καλαβρία ζήσαμε μεγάλες συγκινήσεις. Ζήσαμε γεγονότα τα οποία ονειρευόμασταν για δεκαετίες.
Πόσο καιρό λαχταρήσαμε να δούμε την
επίσκεψη ενός Έλληνα ορθόδοξου Ιεράρχη, και μάλιστα ενός αρχιερέα από
την Κωνσταντινούπολη, την Πόλη που τραγουδάμε στα χωριά μας, την Πόλη
που διηγούμαστε στα παιδιά μας, όπως τα ακούσαμε από τις μανάδες και τις
γιαγιάδες μας: με τον Πατριάρχη του Γένους, τα κάστρα τα άπαρτα, την
Αγιασοφιά, τον Βόσπορο, τα Μοναστήρια, τους αγίους.
Και να που ο
Πατριάρχης μας Βαρθολομαίος έδωσε την ευλογία του και μας έστειλε τον
Σεβ. Μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρο, τον Ηγούμενο της Θεολογικής
Σχολής της Χάλκης.
Ο κ.
Ελπιδοφόρος μας μίλησε κατ᾽ αρχήν με θέμα την
50ή επέτειο της αμοιβαίας
Άρσης των Αναθεμάτων μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως το έτος 1965.
Η ομιλία
έγινε στο Catanzaro της Καλαβρίας στα πλαίσια της ετήσιας Οικουμενικής
Συνάντησης που διοργανώνει η Επισκοπή του Lungro με πρωτοβουλία του Σεβ.
κυρίου Δονάτου.
Επωφεληθήκαμε
εμείς οι πιστοί της κάτω Ιταλίας από την παρουσία ενός απεσταλμένου του
Οικουμενικού Πατριάρχη στον λησμονημένο αυτό τόπο μας και τον
ξεναγήσαμε στα Μοναστήρια, στις Εκκλησίες και στα χωριά μας.
Ποιοί είμαστε όμως εμείς;
Μετά την
άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και με τρόπο ακόμη πιο μαζικό μετά
την πτώση της Κορώνης και της Μεθώνης (1534), ένας μεγάλος αριθμός Ρωμιών που οι δυτικοί αποκαλούσαν έλληνες, κατευθύνθηκε προς τη Νότια
Ιταλία και εγκαταστάθηκε στους ίδιους τόπους που επί αιώνες ανήκαν στο
Βυζάντιο.
Το μεγαλύτερο
μέρος αυτών των προσφύγων προέρχονταν από τον Μωριά (Πελοπόννησο) και
αποτελούνταν από έλληνες και αρβανίτες οι οποίοι στη διάρκεια των 13ου
και 14ου αιώνων είχαν αναγεννήσει πληθυσμιακά εκείνες τις περιοχές που
είχαν καταστρέψει οι βούλγαροι.
Οι Έλληνες
και οι αρβανίτες έφθασαν στην Ιταλία συνοδευόμενοι από τους ιερείς τους
και σε πολλές περιπτώσεις ξαναχρησιμοποίησαν τις ίδιες εκκλησίες που
μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες ήταν βυζαντινές. Υπενθυμίζω εν προκειμένω
την εκκλησία του Αγίου Αδριανού και Ναταλίας που ίδρυσε ο Άγιος Νείλος
από το Ροσσάνο που σήμερα βρίσκεται στο δήμο S. Demetrio Corone, την
εκκλησία αφιερωμένη στους Αγίους Αναργύρους Κοσμά και Δαμιανό στο δήμο
S. Cosmo Albanese, την εκκλησία Santa Maria delle Fonti di Lungro και
την εκκλησία του Αγίου Βασιλείου Craterete του δήμου San Basile.
Κατά την
πρώτη περίοδο της εγκατάστασής τους, οι έλληνες, όπως αποκαλούνταν οι
νεοαφιχθέντες, είχαν από τους ποντίφηκες της Ρώμης πλήρη θρησκευτική
ελευθερία.
Για την χειροτονία των ιερέων τους ο Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως έστελνε στην Ιταλία τον επίσκοπο της Αχρίδας.
Οι σχέσεις
ήταν πολύ καλές επίσης και με τον λατινικό κλήρο, αν ληφθεί υπόψιν ότι
ήταν ο ίδιος ο ορθόδοξος επίσκοπος της Κορώνης Βενέδικτος που συνόδευσε
στην Ιταλία μια ομάδα συμπατριωτών οι οποίοι έγιναν θερμότατα δεκτοί στο
S. Demetrio Corone.
Με το πέρασμα
των χρόνων οι σχέσεις με τον λατινικό κλήρο επιδεινώθηκαν. Οι Ελληνοαρβανίτες θεωρούνταν αιρετικοί γιατί έλεγαν το Πιστεύω χωρίς το
filioque, γιατί οι ιερείς τους παντρεύονταν και έδιναν τη Θεία Μετάληψη
ακόμη και στα βρέφη.
Άρχισε μια περίοδος αρκετά ταραγμένη στις σχέσεις μεταξύ Ελληνοαρβανιτών και των λατίνων.
«Το 1564 ο
πάπας Πίος ο Δ’ ανέστειλε την δικαιοδοσία που είχε μέχρι τότε
παραχωρηθεί στους επισκόπους των Ελλήνων προσφύγων, και παρόλο που
διατήρησε το δικαίωμά τους να έχουν την ελευθερία να λειτουργούν σύμφωνα
με το ορθόδοξο τυπικό, είχε καλλιεργήσει την ανάγκη να στραφούν προς
τον καθολικισμό και να υπαχθούν στην επιτροπεία των λατίνων επισκόπων.
Ήταν το αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων της Συνόδου του Τρέντο, που θα
είχε ως κατάληξη, το 1595, στην περιώνυμη Istruzione Clementina που
έπρεπε να εφαρμόζουν οι λατίνοι επίσκοποι που είχαν στη δικαιοδοσία τους
Έλληνες ή Αρβανίτες» (Korolevskij).
Αναγκασμένοι
να υπόκεινται στη δικαιοδοσία των λατίνων επισκόπων, συνέχισαν ωστόσο να
λένε το Πιστεύω χωρίς την πρόσθεση του filioque και να έχουν
παντρεμένους ιερείς.
Όμως, για
τους λατίνους επισκόπους οι Ελληνοαρβανίτες, όπως προαναφέρθηκε,
εθεωρούντο αιρετικοί και πηγή σκανδάλου για τους καθολικούς πιστούς.
Ξεκίνησε λοιπόν μια πραγματική μάχη για τη λατινοποίησή τους.
Οι Ελληνοαρβανίτες αντέδρασαν με όλες τις δυνάμεις τους, διακινδυνεύοντας
ακόμη και τη ζωή τους. Ως παράδειγμα επισημαίνω τη λατινοποίηση του
χωριού Spezzano Albanese που έγινε το 1667 παρά τη θέληση της
πλειοψηφίας των πιστών και μετά τη δολοφονία του πρωτοπρεσβύτερου
Νικολάου Μπάστα.
Οι πάπες της
Ρώμης αρχικά αντιτάχθηκαν σε αυτήν τη βίαιη λατινοποίηση, αλλά στη
συνέχεια και κάτω από την πίεση των τοπικών επισκόπων, έδωσαν τη
συναίνεσή τους.
Ωστόσο,
πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι εκείνη την εποχή δεν αναγνωριζόταν η
ελευθερία συνειδείσεως και ότι οι Ελληνοαρβανίτες, κατοικώντας σε περιοχή
υπό την κανονική δικαιοδοσία του προκαθήμενου της Ρώμης έπρεπε να
υπόκεινται στον Πάπα.
Ακόμη και το
1910 ο αρχιεπίσκοπος του Rossano, Orazio Gazzella, έγραφε στο όργανο των
καθολικών Propaganda Fide: “Απαιτείται μια ριζική λύση και αυτό θα
μπορούσε να είναι η πλήρης απαγόρευση της τέλεσης λειτουργίας σύμφωνα με
το ορθόδοξο τυπικό”.
Αυτή η
συνεχής σύγκρουση ανάμεσα στους Έλληνες και τους λατίνους διήρκεσε μέχρι
τις 13 Φεβρουαρίου 1919, όταν επιτέλους συστάθηκε η Εκκλησιαστική
Επαρχία τέλεσης λειτουργιών κατά τον ορθόδοξο τυπικό με έδρα την πόλη
του Lungro.
Από τότε
ξεκίνησε ένα έργο ανάκτησης του γνήσιου βυζαντινού τυπικού, με την
αφαίρεση των λατινικών παρεμβάσεων που είχαν προστεθεί στη διάρκεια των
αιώνων. Όλες πια οι εκκλησίες έχουν καθαρά το βυζαντινό τυπικό.
Σιγά σιγά
απομακρύνθηκαν τα λατινικά αγάλματα των αγίων, έστω και αν οι
συνηθισμένοι σε αυτά πιστοί δημιουργούν κάποιες δυσκολίες. Για τις
θρησκευτικές τελετές μέχρι την εποχή της Β Βατικανής Συνόδου
χρησιμοποιείτο μόνο η ελληνική γλώσσα. Μετά από την Σύνοδο
χρησιμοποιείται και η αρβανίτικη.
Το 1937
συστάθηκε και η Επαρχία της Piana degli Albanesi που περιλαμβάνει τους
δήμους της Piana degli Albanesi, της Contessa Entellina και δήμους με
πλειοψηφία λατίνων πιστών όπως της Santa Cristina Gela, του Palazzo
Adriano και του Mezzojuso. Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Σήμερα είναι οι
πιστοί που ακολουθούν το λατινικό τυπικό που δεν θέλουν να υπόκεινται σε
έναν επίσκοπο βυζαντινού ορθόδοξου τυπικού.
Όσα έχουν
παρατεθεί συγκροτούν περιεκτικές πληροφορίες τις οποίες ωστόσο θεωρώ
χρήσιμες για να γίνει γνωστή καλύτερα η πραγματικότητά μας και η αγάπη
μας για τη Μητέρα Ορθόδοξη Εκκλησία και για τον Οικουμενικό Πατριάρχη
που έμειναν ανέγγιχτα στο διάβα των αιώνων.
Τα
διατηρήσαμε με μεγάλο κόπο, με πόνο και με αίμα ακόμα. Πληρώσαμε ακριβά
την πιστότητά μας στην στην ελληνική γλώσσα, την σταθερότητά μας στο
ορθόδοξο Σύμβολο της Πίστεως.
Οι ιερείς μας
έβαψαν με το αίμα τους το μαύρο ράσο και το καλυμμαύχι, τα οποία με
περισσή καύχηση και με υψηλό το φρόνημα εξακολουθύν να φέρουν στα χωριά
τους.
Η επίσκεψη
που είχαμε κάνει στον Πατριάρχη μας το έτος 2013 ξαναζωντάνεψε τώρα με
την παρουσία ανάμεσά μας ενός Ελπιδοφόρου Μητροπολίτη από την
Κωνσταντινούπολη.
Όπου και αν
πήγε στην Καλαβρία ο Σεβασμιώτατος Προύσης, όλοι τον καλωσώρισαν και τον
αγκάλιασαν σαν άγγελο Κυρίου, απεσταλμένο από το Φανάρι, για να ρίξει
λάδι στην άσβεστη κανδήλα της ρωμιοσύνης της Μεγάλης Ελλάδος.
Πηγή:Romfea 
